Lesvos oldies

Μια φορά και ένα καιρό... ταξίδι στο παρελθόν.

Στη Βγενούλα και σε κείνην


"Μυτιληνιό βήμα" (Άρθρα, Απόψεις, Σχόλια όσων αισθάνονται Μυτιληνιοί)

Μερικά νέα βιβλία για την Μυτιλήνηη και την Μ. Ασία του Σάββα Κ. Κωφόπουλου


ΜΕΡΙΚΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ


του Σάββα Κ. Κωφόπουλου

ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ (Λεσβιακά Ανάλεκτα)    Αλφόνσου Δελή  Μυτιλήνη 2008 Εκδ. Νομαρχ. Αυτοδιοίκησης Λέσβου

Ο Αλφόνσος Δελής είναι ίσως ο τελευταίος ρομαντικός αυτού του τόπου .Τα κείμενά του έρχονται κάθε φορά ,και τελευταία αρκετά συχνά να μας θυμίσουν άλλες εποχές ,άλλο ύφος και άλλα ήθη .Τό τελευταίο του αυτό βιβλίο αποτελεί συρραφή παλαιότερων δημοσιεύσεων του σε εφημερίδες και περιοδικά αλλά και ομιλιών του  και μερικών αδημοσίευτων κειμένων. Αναφορές σε πρόσωπα της λογοτεχνίας, του καλλιτεχνικού κόσμου και της Εκκλησίας με μερικές εικόνες απ τη ζωή της Μυτιλήνης του χτές .Τα περισσότερα δοσμένα με λυρισμό ,με νοσταλγική αναπόληση  αλλά και ιστορική τεκμηρίωση .Αν και χωρίς να παραθέτει βιβλιογραφία , τα στοιχεία του πάντοτε ελεγμένα και στα πλαίσια της διασταυρωμένης μνήμης ,έρχονται να συμπληρώσουν την γνώση μας για πρόσωπα και γεγονότα του Λεσβιακού 19ου και  20ου αιώνα.

Ο Α. Δελής καταγράφει  ιδιαίτερες προσωπικές του αναμνήσεις  και στιγμές από τις ιστορικές   συντροφιές του με τους κορυφαίους  σαν τον Μυριβήλη , τον Σ. Παρασκευαϊδη, τον Α. Πανσέληνο ,τον Β. Αρχοντίδη  , τον Ο. Κανέλλη και άλλους. Μερικούς ,προγενέστερους του,  τους  σκιαγραφεί μέσα από πληροφορίες που αποκόμισε απ τις  συζητήσεις του με τις φιλολογικές του συναναστροφές και από δυσεύρετες  γραπτές ιστορικές και εκκλησιαστικές πηγές .

Μεγαλωμένος μέσα σ ένα κλίμα πνευματικής ενασχόλησης και με  την προσωπική του καλλιέργεια , αποδίδει την σωρευμένη γνώση του σε μας ,σαν αναμνήσεις γλαφυρές, γεμάτες από  συναίσθημα  και μας τροφοδοτεί με  βιογραφικές  στιγμές προσώπων  της Λεσβιακής γραμματείας και εκκλησιαστικής μας ιστορίας που αλλιώς δεν θαχαμε γευτεί.

ΦΩΚΑΊΚΑ ΣΠΑΡΑΓΜΑΤΑ  Σ.ΕΥΘΥΜΙΑΔΗ - Α.ΜΑΖΑΡΑΚΗ Αθήνα 2008 Ανάτυπο από το Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών , τόμος ΙΕ΄


Αν  και για την Φώκαια της αρχαίας εποχής οι γνώσεις μας είναι αρκετές ,για την βυζαντινή και τη νεότερη περίοδο οι ιστορικές πληροφορίες μας υστερούν κατά πολύ.

Σ αυτό το ανάτυπο, οι συγγραφείς έρχονται να συμπληρώσουν  και να προσθέσουν νέες μαρτυρίες γύρω απ την   ιστορία αυτής της ελληνικότατης και μαρτυρικής πόλης της Μικράς Ασίας .Ο Στέφανος Ευθυμιάδης , γνωστός στη Μυτιλήνη από την πενταετή  επιστημονική θητεία του στο Παν. Αιγαίου  (Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας))και τώρα αν. καθηγητής  στο πρόγραμμα Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό ,και ο Ανδρέας Μαζαράκης  ,γνωστός κι αυτός στο νησί από τις εργασίες του κυρίως για τους Γατελούζους και τις δημοσιεύσεις του στα Λεσβιακά , με θητεία στη διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και τώρα στο Νομισματικό Μουσείο ,ασχολήθηκαν με νεότερα στοιχεία που μπόρεσαν να ερευνήσουν και κυρίως με άγνωστους φακέλους του αρχείου Felix Sartiaux,του Γάλλου αρχαιολόγου που ανέσκαπτε στην Φώκαια από ο 1912 μέχρι το 1922.Ο Sartiaux , έχοντας ζήσει τον διωγμό του 1914 και το τέλος του 1922 κι έχοντας βιώσει τον πόνο των Ελλήνων ,στάθηκε πλάι τους αρωγός τους και σωτήρας τους και στις δύο ταραγμένες περιόδους και περιέγραψε στα κείμενά του πολλές φορές τη φρίκη και την αγωνία των ξεριζωμένων .

Τα κείμενά τους  περιλαμβάνουν Ι.Το αρχείο Felix Sartiaux με την αλληλογραφία του, εκθέσεις και προγράμματα ανασκαφών ,φωτογραφίες ,χάρτες ,βιβλιογραφίες ,τρόπους μετάβασης στη Φώκαια ,ευρετήριο υλικού του και άλλα. 2. Η Βυζαντινή Φώκαια (300-1268), 3.Οι Zaccaria στη Φώκαια (1268-1329) , 4. Παλαιά Φώκαια –Μυτιλήνη : Η εκμετάλλευση της στυπτηρίας από τους Γατελούζους , 5.Αναμνηστική πλάκα των Γατελούζων στην Π. Φώκαια , 6.Ο ανώνυμος βενετικός Άτλας ΜGI  της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αυστρίας και 7. Ο χάρτης των ανασκαφών της Φώκαιας από το αρχείο Sartiaux.

Πολύ αξιόλογη και πρωτότυπη δουλειά  από δυό πραγματικούς επιστήμονες  .Τα κείμενα τους πυκνά    ,χωρίς ξαναειπωμένα πράγματα με μόνο σκοπό τον πλουτισμό της ιστορικής μας γνώσης.

ΦΩΚΑΙΑ 1913-1920 ,Η μαρτυρία του Φελίξ Σαρτιώ. ,Αθήνα 2008 . Μια  έκδοση  από το  Ριζάρειο Ίδρυμα και τις εκδόσεις  Κallimages  Paris


Πρόκειται για ένα μοναδικό φωτογραφικό λεύκωμα 318 σελίδων που μέσα απ τις φωτογραφίες και τα κείμενα προβάλει  η ζωή μιας ολόκληρης πόλης ( της Παλαιάς Φωκαίας και λιγότερο και της Νέας Φωκαίας)ς ,με τους τόπους της, της ανασκαφές με τα αρχαία της, τα σπίτια και τους ανθρώπους της μα κυρίως τους δύο καταστροφικούς διωγμούς της .

Ο Χάρης Γιακουμής ,μελετητής της ιστορικής φωτογραφίας ,των εκδόσεων Κallimages του Παρισιού, με πολλές ανάλογες εκδόσεις στο ενεργητικό του , αξιώθηκε να  αποκτήσει και κυρίως να διαχειρισθεί αυτό το σπάνιο φωτογραφικό υλικό που προέρχεται από έναν Γάλλο ο οποίος βίωσε όσο λίγοι την τύχη της πόλης και τα γεγονότα σ αυτήν σχεδόν μια δεκαετία :  Τον Felix   Sartiaux.Δεν θα περιγράψουμε εδώ τις φωτογραφίες του λευκώματος…δεν περιγράφονται .Ούτε θα αναφερθούμε στα κείμενα  του που άλλωστε είναι αποσπάσματα από τα βιβλία του .Θα σταθούμε  μόνο στο ιστορικό της ανακάλυψης των φωτογραφιών από τον Χάρη Γιακουμή όπως ο ίδιος το περιγράφει στον πρόλογό του κι απ όσα μας διηγήθηκε προσωπικά .

Του  τις παραχώρησε  ένας Τούρκος φίλος του που τις είχε βρει σ ένα Γάλλο έμπορο ο οποίος με τη σειρά του τις είχε αγοράσει από μια δημοπρασία στο Παρίσι. .Κανείς δεν είχε καταλάβει μέχρι τότε περί ποιάς περιοχής επρόκειτο και τι γεγονότα απεικόνιζαν .Ο Τούρκος μόνο είχε υποψιαστεί πως επρόκειτο για Ελληνική περιοχή στην Οθωμανική  αυτοκρατορία. Φωτιές ,διωγμένοι ,πανικός ,πλιάτσικο ,νεκροί .Για μια στιγμή σκέφτηκε να εξαφανίσει τις πιο τραγικές φωτογραφίες με τους πνιγμένους και τους σκοτωμένους. Ποιός θα το αντιλαμβανόταν πως απάλλασσε τους ομοεθνείς του  απ αυτό το άγος ? Κανείς .Μα τόλμησε και τις άφησε. Γιατί πίστεψε πως η ιστορία δεν αλλοιώνεται ,δεν παραχαράσσεται ,δεν  αποσιωπάται . Και παρέδωσε όλες τις φωτογραφίες στον κ.Γιακουμή. Κι αυτός τις ταύτισε με τα γεγονότα του 1914 στη Φώκαια. Και λίγο αργότερα ,τύχη αγαθή τον οδήγησε σε νέα αρχειακά  ευρήματα του Sartiaux στο μουσείο του Λούβρου .Και λίγους μήνες αργότερα ,στο ίδιο μουσείο ,εντόπισε ένα νέο σώμα φωτογραφιών ,χαρισμένο από την χήρα του  Sartiaux στη μνήμη του συζύγου της.

Έτσι σήμερα παρουσιάζει στους απογόνους εκείνων των Φωκιανών  την ιστορία του τόπου τους και σ όλους εμάς  « την κληρονομιά  του Φελίξ Σαρτιώ με τον Χάρη Γιακουμή , « απλό   μεσολαβητή  σ αυτή την ιστορία »  όπως ο ίδιος αυτοαποκαλείται.

Sirince. Once Upon a Time Cirkince  ( Μια φορά κι έναν καιρό ,ο Κιρκιντζές) συγγραφέας Tul, Sukru Εκδόθηκε στην Κων/πολη το 2008  σελ. 84 ( στα Αγγλικά).


Η ιστορία του μικρού αυτού ορεινού χωριού της περιφέρειας Εφέσου που έγινε γνωστό απ την Διδώ Σωτηρίου.

Canakkale Seramikleri Kolokyumu Bildirileri  σε επιμέλεια  των Dortluk, Kayhan ,   Remziye Boyraz , 2008, Antalya σελ.108


Σ αυτον τον τόμο περιέχονται εργασίες στα  τουρκικά και αγγλικά για την κεραμική του Τσανάκαλέ .Ξεχωρίζουν  τα κείμενα  της Korre-Zographou, Katherina / Spreading of the Çanakkale Ceramics throughout the Aegean Islands και  η παρουσίαση του Dimitris Hatziyiannis / Seramic Workshop:Traditional Ceramics from Agiasos-Lesvos .Να σημειώσουμε εδώ πως η Κ. Κορρέ-Ζωγράφου  έχει  εκδώσει τον τόμο « Τα κεραμικά του Τσανάκ Καλέ » , από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού ,Αθήνα 2000.

ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΚΑΙ ΑΪΒΑΛΙ ( ΚΥΔΩΝΙΕΣ) ,Μια αμφίδρομη σχέση στο Βορειοανατολικό Αιγαίο , Αθήνα 2007 σε.557

Ο τόμος περιλαμβάνει τις εισηγήσεις του Ε’ Διεθνούς Συνεδρίου Ιστορίας με το ανωτέρω θέμα που οργανώθηκε στη Μυτιλήνη από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών  του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών  και  από την Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών .Τα πρακτικά εκδόθηκαν από το ΙΝΕ/ΕΙΕ σε επιμέλεια των Πασχάλη Μ.Κιτρομιλίδη  και Π.Δ.Μιχαηλάρη.με χορηγία της Ιεράς Μητρόπολης Μυτιλήνης και της Νομαρχίας Λέσβου .Οι εργασίες κατανέμονται σε ενότητες που είναι οι εξής:

Προλογικά υπάρχουν κείμενα των Π Μ.Κιτρομιλίδη  ,Π.Δ.Μιχαηλάρη και Α.Αρχοντίδου .Ακολουθούν οι εργασίες για την α) Εκκλησιαστική ζωή των Ι.Μ.Φουντούλη , Α.Ι.Καλαμάτα και π.Δ.Στρατή , β) Παιδεία και πνευματική ζώή των Ρ.Δ.Αργυροπούλου- Π Μ.Κιτρομιλίδη  , Π.Δ.Μιχαηλάρη, Σ.Θ.Ανεστίδη και Ο.Πολυκανδριώτη γ)Πληθυσμός των Σ.Ι.Αναγνώστου , Ε. Kolodny , R. Hirschon δ)Γλώσσα ,   των Α.Ράλλη  ,Δ.Μελισσαροπούλου-Α.Ραλλη , ε) Οικονομία , των P.Boulanger,M. Genç , G. Sariyildiz ,Ε.Σιφναίου , Ε. Εldem , Σ.Κ.Κωφόπουλος , στ) Παρουσίες και Μαρτυρίες , Ι.Βιγγοπούλου, Ζ. Arikan ,Σ. Μπαλάσκας, Ι.Πετροπούλου , ζ ) Τέχνη , Ε.Δρακοπούλου , Κ. Κορρέ-Ζωγράφου  , η) Μουσική , Θ.Σουλακέλλης , Δ.Παπαγεωργίου , θ) Αρχιτεκτονική και Πολεοδομία ,  Σ.Χτούρης-Χ.Μπακάλης , Μ.Τσιτιμάκη, Δ.Ψαρρός

Ίσως είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζονται μαζί τόσες πρωτότυπες εργασίες  μ αυτό το θέμα , με συγγραφείς  εκτός από την Ελλάδα ,   την Γαλλία ,την  Αγγλία  και   από την Τουρκία.

Η Ιστορία απαιτεί  μόνο επιστημονική αλήθεια  και νηφαλιότητα κι εδώ σ αυτόν τον τόμο ,  οπωσδήποτε βρήκε ικανούς θεράποντες .Τέτοιες εκδόσεις  απαιτεί η σύγχρονη ιστοριογραφία του τόπου μας κι όχι αναμασημένα  κείμενα  παρωχημένων μεθόδων  και παραμυθητικού υλικού.


Η Ιστορία της Ελληνικής Ιατρικής στη Σμύρνη. Του γιατρού γυναικολόγου Λάζαρου Ε. Βλαδίμηρου. Μια έκδοση της Ένωσης Σμυρναίων ,Αθήνα 2008, σελ.320.Με χορηγία του γνωστού καθηγητή  χειρουργικής ,σμυρναϊκής καταγωγής  κ. Δ . Λινού.


Το βιβλίο περιλαμβάνει τα κεφάλαια  : Οι γιατροί της Σμύρνης στους Εθνικούς αγώνες – Επιδημίες , Νοσήματα και θεραπείες στη Σμύρνη  - Τα Ελληνικά Νοσοκομεία της Ιωνίας – Πρωτοποριακά πειράματα μεταμοσχεύσεων στη Σμύρνη – Συμβολή στην Εξέλιξη της Νεοελληνικής Ιατρικής – Οι Έλληνες γιατροί της Σμύρνης ,Βιογραφικά Σημειώματα – Φαρμακεία και Φαρμακοποιοί – Ιατρικά βιβλία που εκδόθηκαν στη Σμύρνη – Ο Έλληνας Γιατρός της Σμύρνης ,ένα υποδειγματικό πρότυπο .

Το βιβλίο στηρίζεται στην μελέτη του συγγραφέα, που βραβεύτηκε το 2004 με το «Έπαθλο Αντιγόνης Αρσένη» της Ένωσης Σμυρναίων.

Ο συγγραφέας είπε για το βιβλίο του : «Αν με το βιβλίο μου κατάφερα να συμβάλω, έστω και λιγοστά, στη διατήρηση αυτής της μνήμης, έχει εκπληρωθεί ο σκοπός για τον οποίο το έγραψα». Και το πιο συγκινητικό , της αθλοθέτριας του Βραβείου, υπερήλικος κυρίας Αντιγόνης Αρσένη, της διαβάζει το βιβλίο η ανιψιά της, κ. Τσιμπηροπούλου, και τα μάτια της βουρκώνουν. «Πατρίδα μου ζεις, όσο σε θυμόμαστε...».Και ο συνάδελφος   κ. Μαυρουδής πρόεδρος  του μικρασιατικού  σωματείου «Νέος Βουτσάς» στη Ραφήνα , « Χωρίς να «προδίδει» τον όγκο της δουλειάς που κρύβεται από πίσω, και χωρίς να καταφεύγει στην εύκολη μελαγχολία του «τι είχαμε και τι χάσαμε», ο Λάζαρος Βλαδίμηρος ζωντανεύει δυο αιώνες ελληνικής ιατρικής στην κάποτε ρωμαίικη Σμύρνη.»

Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΚΡΑΤΗΓΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ,(Νομίσματα και τιμαλφή αντικείμενα του 7ου αιώνα μ.Χ.) ,Αθροίσματα 1 , Υπουργείο Πολιτισμού , Βυζαντινό και Χριστιανικό     Μουσείο ,Αθήνα 2008 Ιωάννης Τουράτσογλου-Ευγενία Χαλκιά

Επιτέλους μια  πλήρης έκδοση ενός από τους σημαντικότερους βυζαντινούς θησαυρούς του Ελλαδικού χώρου από δυό καταξιωμένους συγγράφεις

MIDILLI,RODOS,SAKOZ,ISTANKOY’DE OSMANLI MIMARISI –OTTOMAN ARCHITECTURE IN LESVOS,RHODES,CHIOS AND KOS ISLAND  του λέκτορα του Πανεπιστημίου του Μαρμαρά στο τμήμα της Ιστορίας της Τέχνης  Neval Konuk., Άγκυρα 2008 ,


Μια έκδοση του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών .Προλογίζει ο υπουργός των Εξωτερικών  Ali Babacan. Ένα λεύκωμα με τα οθωμανικά αρχιτεκτονικά  μνημεία των νησιών .Περιλαμβάνει φωτογραφίες από τζαμιά ,νεκροταφεία, κάστρα, δημόσια κτήρια, σχολεία ,λουτρά ,βρύσες και σπίτια. Ειδικά για τη Λέσβο   περιλαμβάνει σύγχρονες και παλιές φωτογραφίες Οθωμ. κτηρίων κάποιες από τις οποίες προέρχονται από το αρχείο της οικογένειας του Κουλαξίζη .( Απ το ίδιο αρχείο ,νωρίτερα, ο δημοσιογράφος Στρατής Μπαλάσκας ,έχει χρησιμοποιήσει υλικό για την μελέτη του « Από τη Μυτιλήνη στο Αιβαλί με τα μάτια του Σουφή Κουλαξιζογλου  Μπέη που παρουσιάστηκε στο συνέδριο  «Μυτιλήνη – Αϊβαλί »( βλέπε παραπάνω τα δημοσιευμένα πρακτικά).Αξιόλογη δουλεία ,χωρίς όμως ακαδημαϊκές βλέψεις και  χωρίς ιστορικές και βιβλιογραφικές έρευνες στις πηγές Όμως εκτός απ την μελέτη του Π .Σαμάρα « Μουσουλμανικά  τεμένη και ευκτήρια της Μυτιλήνης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας » δεν έχουμε άλλες ειδικέ μελέτες για το ίδιο θέμα.